Μετάφραση στα ελληνικά (από το αρχικό κείμενο στη γαλλική γλώσσα): Ζωή-Ευθυμία Λώτη
Ο μεγάλος Γάλλος ριζοσπάστης παιδαγωγός, Σελεστέν Φρενέ (1896-1966), ήταν ο πρώτος που εισήγαγε στη σχολική αίθουσα το τυπογραφείο και τη σχολική εφημερίδα ήδη από το μεσοπόλεμο εμπνέοντας με τις διδακτικές του μεθόδους το μεταρρυθμιστικό κίνημα του «Μοντέρνου Σχολείου».
Εδώ, θα εξετάσουμε πώς οι αρχές της παιδαγωγικής Φρενέ εφαρμόζονται στην περίπτωση της έκδοσης της Σχολικής εφημερίδας μελετώντας ως παράδειγμα δύο σχολικά έντυπα:
Συγκεκριμένα, θα μελετήσουμε τις παρακάτω παιδαγωγικές σταθερές της παιδαγωγικής Φρενέ του Μοντέρνου Σχολείου, δηλαδή:
- ·ελεύθερη έκφραση
- εξατομικευμένη εργασία (αρχείο αυτοδιορθωτικών δελτίων εργασίας, προγραμματισμένη εργασία, διαμορφωτική-σταδιακή αξιολόγηση με ‘θετικά πιστοποιητικά’)
- έρευνα, φυσική μέθοδος μάθησης και ψηλαφητή διερεύνηση
- συμβούλιο της τάξης ή/και του σχολείου, σκοπός του οποίου είναι η επεξεργασία Σχεδίων εργασίας, η διαμόρφωση κανόνων συνύπαρξης και η διαχείρηση κρίσεων
- επικοινωνία: συνεντεύξεις, οργανωμένες συζητήσεις, εισηγήσεις, εφημερίδα, αλληλογραφία
- ανακάλυψη του κοινωνικού χώρου: επισκέψεις, σχολικές ανταλλαγές, τάξεις ανακάλυψης, υποδοχή επισκεπτών στο χώρο του σχολείου..
- ελεύθερη κίνηση μέσα στην τάξη και το σχολικό χώρο στο πλαίσιο των κανόνων κοινής συνύπαρξης
εξετάζοντας το πώς εφαρμόζονται στη περίπτωση των παρακάτω σχολικών εντύπων:
- Οι φιλίες των παιδιών, 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθήνας, Εξάρχεια http://www.0-18.gr/downloads/oi-filies-ton-paidion
- Mafrancophonie, τχ. 2, Η Εφημερίδα των μαθητών που διδάσκονται γαλλικά στα σχολεία της Ανατολικής Αττικής. Διαθέσιμη στο: http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal2.pdf
Η Σχολική Εφημερίδα (ΣχΕ) και οι αρχές της παιδαγωγικής Φρενέ. Κριτική ανάλυση
- Η ελεύθερη έκφραση
Η ΣχΕ δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις τους, και να απευθυνθούν σε πραγματικούς αναγνώστες.
«Η Σχολική Εφημερίδα θέλει να αντικατοπτρίσει την παιδική έκφραση, τα ενδιαφέροντα, τα ερωτήματα, τις αναζητήσεις, τη δουλειά του παιδιού. Είναι ο χώρος του αληθινού παιδικού και νεανικού λόγου» (βλ. Bachy, 2002).
«Στη ΣχΕ γράφουμε πρώτα από όλα για να μας διαβάσουν. Αυτή η κοινωνική διάσταση είναι απολύτως απαραίτητη, είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της παραγωγής. Για τους νέους, η Σχε αποτελεί μέσο διάδοσης του λόγου τους στην τοπική κοινωνία» (βλ. Bachy, 2002).
Παράδειγμα: Στη ΣχΕ Mafrancophonie, τχ. 2, οι μαθητές εκφράζουν τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους σε ελεύθερα κείμενα (με ελεύθερο θέμα) συνθέτοντας ποιήματα σε ελεύθερο στίχο και δουλεύοντας είτε ατομικά είτε ομαδικά. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η στήλη Inquiétudesστην πρώτη σελίδα.
- · Η εξατομικευμένη μάθηση (αρχείο αυτοδιορθωτικών δελτίων εργασίας, προγραμματισμένη εργασία, διαμορφωτική-σταδιακή αξιολόγηση με ‘θετικά πιστοποιητικά’)
Η μάθηση είναι αποτέλεσμα των ατομικών ενδιαφερόντων και κλίσεων των μαθητών και η αξιολόγηση είναι θετική. Τα θέματα που επιλέγονται για τη Σχολική Εφημερίδα απορρέουν από τα βιώματα των μαθητών.
Παράδειγμα: Η συνέντευξη της Παυλίνας Παμπούδη στους μαθητές, όπως και η συνέντευξη των μαθητών στη Παυλίνα Παμπούδη έχει παιγνιώδη χαρακτήρα.
Οι μαθητές παίρνουν συνέντευξη από την Παυλίνα Παμπούδη και η Παυλίνα από τους μαθητές με τρόπο παιγνιώδη (Οι φιλίες των παιδιών, σ. 5). Στη διάρκειά της, οι μαθητές θέτουν ποικίλες ερωτήσεις τις οποίες διαλέγουν οι ίδιοι. Για τις ανάγκες της συνέντευξης (διάδραση, ερωτήσεις προς τη συγγραφέα, αποδελτίωση των ερωταπαντήσεων), οι μαθητές χρειάστηκε να δουλέψουν γλωσσικά φαινόμενα (ερωτηματική μορφή πρότασης, ερωτηματικά μόρια, ρηματικές μορφές ενεστώτα), καθώς και φαινόμενα κοινωνιογλωσσολογικά (χρήση του πληθυντικού ευγενείας, θετική στάση). Συνεπώς, κάθε μαθητής συμμετέχει ανάλογα με τις δυνατότητές και τα ενδιαφέροντά του. Το αποτέλεσμα είναι το επιστέγασμα της προσπάθειας του μαθητή και της καθοδήγησης του εκπαιδευτικού, ο οποίος παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία για την υλοποίηση κάθε εργασίας.
- · Η έρευνα, η φυσική μέθοδος μάθησης και η ψηλαφητή διερεύνηση
Η Σχε επιτρέπει τη φυσική εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης. Μαθαίνουμε να διαβάζουμε και να γράφουμε λόγω της ανάγκης μας για έκφραση. Η ΣχΕ προσφέρει υλικό για ανάγνωση και λόγο για ανάγνωση. Στη ΣχΕ γράφουμε για να επικοινωνήσουμε και να εκφραστούμε.
Παραδείγματα :
Α) Στο παραπάνω παράδειγμα (συνέντευξη, Οι φιλίες των παιδιών, σ. 5), η εκμάθηση των γλωσσικών στοιχείων γίνεται με τρόπο φυσικό ως απάντηση στις ανάγκες της συνέντευξης. Η επεξεργασία διαφόρων φαινομένων σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο (με αρχείο αυτοδιορθωτικών δελτίων εργασίας) προετοιμάζει τους μαθητές για την εκτέλεση της εργασίας. Οι τελευταίοι μαθαίνουν, συνεπώς, με τρόπο φυσικό το σχηματισμό ερωτηματικών προτάσεων και είναι ικανοί να θέτουν ερωτήματα σε πραγματική συνέντευξη.
Β) Για την παρουσίαση του παιχνιδιού τους στη ΣχΕ Mafrancophonie, τχ. 3, σ. 3,Faitescorrespondrelespaysvisitésetlesalbumsd’ Astérix, οι μαθητές μαθαίνουν φυσικά και αβίαστα το λεξιλόγιο για τις χώρες (τόσο προφορικά όσο και γραπτά).
- · Τo συμβούλιο της τάξης ή/και του σχολείου, σκοπός του οποίου είναι η επεξεργασία Σχεδίων εργασίας, η διαμόρφωση κανόνων συνύπαρξης και η διαχείρηση κρίσεων
Η Σχε είναι έργο συνεργατικό.
«Συνεργατικότητα είναι να καταφέρουμε μια μέρα να απολαύσουμε και να ωφεληθούμε από τη διαφορετικότητα και τη συμπληρωματικότητα των ανθρώπων. Είναι το να εκτιμάμε την ύπαρξη των άλλων δίπλα μας (Βλ. Lemery, 2002, 63). Αυτό αντίκειται στο είδος της ανταγωνιστικής εκπαίδευσης με μέσο τον ίδιο τον ανταγωνισμό και την επιτυχία εις βάρος του άλλου. Ο άλλος…ο ξένος…η διαφορετική κοινωνική τάξη… (Βλ. Lemery , 2002, 63).
Παράδειγμα: Η ΣχΕ είναι πάντα προϊόν συνεργασίας, αφού σ’αυτήν παρουσιάζονται πολλά άρθρα σε ένα κοινό προϊόν. Για την επιλογή των άρθρων, των παιχνιδιών, των εικόνων και των φωτογραφιών που θα δημοσιευτούν στην εφημερίδα, συνεδριάζει το συμβούλιο έκδοσης και λαμβάνει αποφάσεις. Σ’αυτό υπαρχουν υπεύθυνοι για την παρουσίαση των θεμάτων,την επιλογή του βασικού θέματος, τη διόρθωση των κειμένων, τη σύνταξη ύλης, τη συλλογή άρθρων κτλ. Πολλά άρθρα ετοιμάζονται επίσης συλλογικά. Στη ΣχΕ Mafrancophonie, τχ. 2, οι μαθητές του Β΄ Τοσίτσειου Γυμνασίου Εκάλης εκφράζουν τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους σε μια συλλογική εργασία, Lecorpshumain, σ. 1, ενώ οι μαθητές του 2ουΓυμνασίου Κορωπίου παρουσιάζουν από κοινού Lecycledansl’eau, σ. 2.
- · Η επικοινωνία: συνεντεύξεις, οργανωμένες συζητήσεις, εισηγήσεις, εφημερίδα και αλληλογραφία
«Η ΣχΕ εισάγει το παιδί σε μια πραγματική περίσταση επικοινωνίας. Η εκπαίδευση στο γραπτό λόγο είναι τότε μόνο εφικτή, όταν τα παιδιά βλέπουν ότι τα κείμενα έχουν νόημα για τα ίδια» (Βλ. Lemery , 2002, 63).
Παράδειγμα: Η εφημερίδα αποτελεί μια πραγματική περίσταση επικοινωνίας, γιατί οι μαθητές γράφουν για να διαβαστούν. Στην εφημερίδα υπάρχουν επίσης συνεντεύξεις, Οι φιλίες των Παιδιών, σ. 5 και σ. 14, καθώς και στήλη αναγνωστών, Οι φιλίες των Παιδιών,σ. 12 και σ. 16
- · Η ανακάλυψη του κοινωνικού χώρου: επισκέψεις, σχολικές ανταλλαγές, τάξεις ανακάλυψης, υποδοχή επισκεπτών στο χώρο του σχολείου
Η Σχε επιτρέπει το άνοιγμα προς τα έξω, το άνοιγμα στον κοινωνικό χώρο και την ανακάλυψη του κόσμου.
«Οι ΣχΕ που φτάνουν στην τάξη είναι ένα παράθυρο ανοιχτό στον κόσμο. Τα παιδιά ανακαλύπτουν άλλα παιδιά, ευαισθητοποιούνται στα προβλήματα της ζωής και της κοινωνίας, προβλήματα που διατρέχουν τις Σχε, (τα παιδια) γίνονται μάρτυρες της εποχής τους και του κοινωνικού και γεωγραφικού τους χώρου» (Βλ. Lemery, 2002, 63).
Παράδειγμα: «Το χαρούμενο και γελαστό πάρκο των Εξαρχείων», σελ. 1 και το «Περιβαλλοντικό ρεπορτάζ», σελ. 3 , Οι φιλίες των Παιδιών. Ανακάλυψη του κόμιξ Αστερίξ και του ParcAstérixστο Παρίσι, Mafrancophonie, τχ. 3, LeParcAstérixà Paris, σ. 3. Πλήθος άλλων παραδειγμάτων υπάρχουν σε κάθε ΣχΕ.
- Η ελεύθερη κίνηση μέσα στην τάξη και το σχολικό χώρο στο πλαίσιο των κανόνων κοινής συνύπαρξης.
Η ΣχΕ (η συνεργασία και η λήψη αποφάσεων για την έκδοση της ΣχΕ ) εντάσσεται στη συνεργατική ζωής της τάξης η οποία αντικατοπτρίζει το δημοκρατικό πνεύμα του σχολείου.
Παράδειγμα: Η πολυμορφία των θεμάτων και τα είδη των κειμένων και μηνυμάτων που φιλοξενούν οι ΣχΕ αντικατοπτρίζει αυτή την αρχή. Είναι σαφές ότι κάθε γνώμη γίνεται σεβαστή. Το πάρκο, Οι φιλίες των Παιδιών, σ. 12.
- · Εκπαίδευση και ΜΜΕ
« Οι νέοι αντιλαμβάνονται τη λειτουργία των ΜΜΕ, συνειδητοποιούν το κρίσιμο ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης και σφυρηλατούν την πολιτειακή τους συνείδηση. Καταλαβαίνουν τη δύναμη των ΜΜΕ. Η κριτική τους σκέψη οξύνεται. Η εκπαίδευση γύρω από τα ΜΜΕ αποτελεί σήμερα θεμελιώδες στοίχημα στην αγωγή ενός πολίτη που θέλει με κριτικό βλέμμα να αντιμετωπίζει τον κόσμο που τον περιβάλλει» (Βλ. Lemery , 2002, 5). « Καθίσταται επείγον να κατασκευάσουμε εργαλεία ανάλυσης για την αποκωδικοποίηση αυτού του λόγου, να χτυπήσουμε την παραπληροφόρηση, τη χειραγώγηση, την προπαγάνδα…» (Βλ. Lemery , 2002, 7).
Παράδειγμα : Στις Φιλίες των Παιδιών, σελ. 14-15, οι μαθητές συνειδητοποιούν την αξία της ελευθερίας του λόγου. Ανάλογα με την ηλικία τους, δομούν την πολιτειακή τους συνείδηση.
- · Παιδί και κοινωνικοποίηση
Στη ΣχΕ γράφουμε για να μας διαβάσουν. « Αυτή η κοινωνική διάσταση είναι απολύτως απαραίτητη, είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της παραγωγής. Για τους νέους, η Σχε αποτελεί μέσο διάδοσης του λόγου τους στην τοπική κοινωνία» (Βλ. Lemery, 2002, 7).
Παράδειγμα: Οι μαθητές επικοινωνούν μεταξύ τους και συνεργάζονται για τη συγγραφή ομαδικών άρθρων και για την έκδοση της ΣχΕ. Δεν κλείνονται στον εαυτό τους, κοινωνικοποιούνται μέσα στην κοινότητα της τάξης. Επίσης, επικοινωνούν με τον έξω κόσμο (συνεντεύξεις ), και, άρα, δε μένουν πια εγκλωβισμένοι στο χώρο της τάξης. Διαδίδουν τη δουλειά τους, ανοίγονται στην κοινότητα του σχολείου και της πόλης και στην κοινότητα των ανθρώπων που διαβάζουν την εφημερίδα. Αυτό ισχύει για κάθε ΣχΕ.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Bachy, M., Bizieau, Ch., LeMenaheze, Fr., 2002, Lejournalscolaire, EditionsICEM – PédagogieFreinet, dossierno 10-11.
Lemery, J., Bizieau, Ch., 2002, La pédagogie Freinet, des principes, des pratiques, Editions ICEM – Pédagogie Freinet, dossier no 31.
Άλλα παραδείγματα Σχολικών Εφημερίδων:
Lesfougères. Διαθέσιμη στο :
http://catice.ac-besancon.fr/fougerolles_ecole_fougeres/internet/multi/multi00.htm
Ma francophonie, no 1. Διαθέσιμηστο :
http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal1.pdf
Βιβλιογραφία για τη μετάφραση του κειμένου στα ελληνικά
Για τον Φρενέ
o Έντυπο
Houssaye, J., 2000, Δεκαπέντε παιδαγωγοί (υπότιτλος: Σταθμοί στην ιστορία της παιδαγωγικής σκέψης), Μεταίχμιο, Αθήνα
o Ηλεκτρονικές πηγές στα γαλλικά
http://www.icem-pedagogie-freinet.org/
http://laclassedemarion.eklablog.com/
http://bqpf.info/dossierplan/02textespratique/01techFr.html
o Ηλεκτρονικές πηγές στα ελληνικά
http://synergatiki-mathisi.blogspot.gr/p/celestin-freinet.html
http://www.poiein.gr/archives/16083
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%AD%CE%BD_%CE%A6%CF%81%CE%B5%CE%BD%CE%AD
Για τις ΣχΕ
http://www.arsakeio.gr/gr/ekali/ekali–junior–high–b
http://2gym–korop.att.sch.gr/2gymkoro/
http://www.0-18.gr/downloads/oi–filies–ton–paidion
http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal2.pdf
